Fietsroute van het Jaar 2021: Iron Curtain Trail


Een zomerse avond op de Stadtplatz van Gmünd. De muziekkapel blaast vrolijke deuntjes. De bezoekers van Franzi’s Eisdiel in Alten Rathaus deinen op hun terrasstoeltjes mee in de maat. Dit is Oostenrijk. De passende ouverture brengt ons in de juiste stemming voor onze fietstocht.

Vanuit de bonte levendigheid zitten we ineens midden in de natuur. Waldviertel heet deze streek. Klopt volkomen, want we fietsen door eindeloze bossen. Het fietspad slingert zich tussen reuzenkeien. Overblijfselen uit de ijstijd. Rond deze brokken graniet zweven tal van sagen. Zo zou een van de stenen het bed van de duivel zijn. 

Volop info over Iron Curtain Trail

Ook al zijn we in het midden van nergens: overal staan picknicktafels, banken en panelen met informatie. Dit geldt overigens voor de hele route. Als uit het niets ontwaren we boven de bomen het kasteel van Litschau, de meest noordelijke stad van Oostenrijk. De Stadtplatz is een uitstekend decor voor een Kaffee mit Zitrontorte bij de Konditorei onder de kerktoren.

Welkom in Tsjechië

Het asfalt houdt op. De groene routebordjes van de Iron Curtain Trail worden geel. Welkom in Tsjechië. Ooit woonden hier mensen, maar ten tijde van de koude oorlog is hier de gehele grensstrook ontruimd. Voordeel is dat moeder natuur het gebied heeft terug genomen. De stad Slavonice zag er vele jaren vervallen uit, maar nu is de uitbundige renaissancearchitectuur in ere hersteld. De oude markt met de sierlijk bewerkte geveltjes staat vol met fietsen. Ook in Tsjechië is het fietstoerisme een ware hype. We moeten goed de juiste nummers op de bordjes in de gaten houden, want er is een scala aan keuzes. In Tsjechië treffen we eveneens voldoende informatie over bijzonderheden onderweg. Aan bankjes is geen gebrek.

Langs de Thaya

Bijna ongemerkt brengt een voormalig spoorbaantje ons weer in Oostenrijk. De kerktorens worden overvleugeld door de ranke betonnen blokken die dienst doen als Lagerhaus (opslag). We maken voor het eerst kennis met het riviertje de Thaya, dat in Tsjechië Dyje heet. Het IJzeren Gordijn sloot de grens hermetisch af, maar de Thaya slingerde zich afwisselend en vrij door beide landen. Hoog boven een meander van de rivier hielden de wachters vanaf de burcht van Hardegg alles in de gaten. Het nietige vlekje op de kaart noemt zich met 82 inwoners de kleinste stad van Oostenrijk. Hardegg is omgeven door nationaal park. De brug was tijdens de koude oorlog weggehaald, maar nu overspant een fietsbrug het stromende water.

Diepte- en hoogtepunten

Het voormalige grensgebouw is een museum. Een lange rij versperringen lijkt ons kwaadaardig aan te kijken. Toch lukte het altijd nog om er door te komen tijdens een vluchtpoging. Velen vonden echter de dood. Ook de oude koningsstad Znojmo verheft zich hoog boven de Thaya. Gotiek, romantiek en barok wisselen elkaar af. Vanaf het terras voor de Znojemsky brouwerij kijken we diep naar beneden. Heerlijk vooruitzicht zo’n afdaling, maar na de brug gaat de route steil omhoog het Podyji Nationaal Park in.

Iron Curtain Trail door vlak Oostenrijk

Eenmaal uit de schaduw van de bomen bepalen de wijnranken ons uitzicht: ook in Oostenrijk. Het wijnstadje Retz is de kraamkamer van de Grüner Veltliner. Jarenlang dronken de Oostenrijkers deze wijn voornamelijk zelf op, maar nu wint dit edele vocht ook in Nederland steeds meer aan populariteit. Is dit Oostenrijk? Waar zijn de bergen? Het landschap is nu zo vlak als een pannenkoek. Uit de vlakte rijst de Galgenberg vol wijn en een rij witte operettehuisjes, gedeeltelijk verzonken in de heuvel. Alle kelders zijn met elkaar verbonden. Eine Kellergasse noemt men dat hier. Op de piek van de heuvel waakt de eenzame kerktoren over het landschap. In 1972 moest de kerk worden opgeblazen vanwege bouwvalligheid, maar de toren bleef fier overeind. Wederom in Tsjechië voert een kruisweg een sliert fietsers naar de top van de heilige heuvel van Mikulov met de Sebastiaan kapel. Slechts een van de talrijke religieuze monumenten in deze stad.

Confrontatie op Weg der Vrijheid

Na alle stichtelijke overdaad volgt wederom de harde confrontatie met de jaren van de koude oorlog door het monument op Weg van de Vrijheid pal langs de grens. De wapens van het museum in een voormalige grenspost bij Valtice zien er afschrikwekkend uit. Buiten brengen de golvende velden vol zonnebloemen ons weer terug in de hedendaagse werkelijkheid van vrede. Bij het drielandenpunt stroomt de Thaya in de March. Vanaf hier fietsen we in Slowakije. De sfeer in de dorpen is nog steeds uit de tijden van het Oostblok. Geduldig staat men in de rij voor het postkantoor. We komen echter maar weinig dorpen tegen, want de rit brengt ons grotendeels op spannende fietspaden door de wetlands.

Fietsbrug der vrijheid

De nieuwe fietsbrug, de Brug der Vrijheid, voert hoog boven de bunkers naar Oostenrijk. Even verder vloeien de March en de Donau samen. Op dit gedenkwaardige punt staat een markant kenmerk van het IJzeren Gordijn. Kogelgaten beelden de salvo’s uit die op vluchtelingen zijn gelost. Van veel oudere datum is de ruïne van het kasteel van Devin. Vanaf de rots zien we hoe de verschillende kleuren van beide rivieren zich langzaam vermengen als twee kleuren verf.

Einde Iron Curtain Trail: Bratislava

Het voelt als een soort ereontvangst om langs de Donau Bratislava binnen te fietsen. Sinds de onafhankelijkheid van Slowakije in 1993 is Bratislava uitgegroeid tot een grote stad. Het oude centrum is echter klein en knus. De stad kent een rijke geschiedenis met hoogte- en dieptepunten. Tot 1919 heette de stad Presburg. Een aanzienlijk deel van bevolking bestond uit Joodse burgers en Duitstaligen. De Joodse bevolking is tijdens de Tweede Wereldoorlog weggevoerd. De Duitstaligen moesten in 1945 vertrekken. Baken van de stad is het imposante kasteel, omgeven door sierlijke tuinen. Al 2500 jaren voor Christus was hier een nederzetting. De terrassen rond de Maximiliaan Fontein vormen een ideale plek voor een après-fiets.