Leuke culturele trip èn najaarstip: Bruegel in Brussel

Aan opdrachtgevers geen gebrek

Eigenlijk heeft Bruegel niet eens zo lang in Brussel gewoond; van 1563, het jaar waarin hij trouwde, tot 1569, het jaar dat hij stierf. Maar juist deze periode was wél zijn meest productieve periode en veel van zijn 40 overgebleven schilderijen stammen dan ook uit deze tijd. Heel vreemd was dat niet, want Brussel vormde destijds het bestuurlijke én kunstzinnige centrum van de Nederlanden. In Brussel zetelde dan ook de vorst van de Nederlanden, de Spaanse keizer Karel V, en ook woonden hier veel politici en rijke handelaren. Kortom, aan opdrachtgevers had (de anti-Spaanse) Bruegel in het rijke Brussel geen gebrek. Maar ook was Bruegel zo getuige van een onstuimige politieke en religieuze periode, met oplopende spanningen tussen katholieke en protestanten, de Beeldenstorm, en de executies van de graven van Egmont en Horne foto Stadswandeling parkje Kleine Zavel met hun standbeelden. Al deze zaken inspireerden Bruegel in zijn Brusselse werk.

Plein in Brussel bij het Dynastiepaleis.

Bruegel in het zonnetje

Er is dit jaar door Brussel dan ook flink uitgepakt om hun bijzondere stadsgenoot in het zonnetje te zetten. Als je in de stad rondloopt voelt het alsof elke hoek van de stad wel íets heeft dat op Bruegel betrekking heeft. Zeer centraal staan natuurlijk de tentoonstellingen van zijn schilderijen en zijn prenten, maar de street-art, wandelingen, virtual reality belevingen, city-runs en andere culturele en culinaire evenementen maken Brussel echt tot een waar Bruegel-walhalla. Van ons bezoek aan Brussel selecteerden wij vijf van onze Brussel-Bruegelfavorieten, zodat je een mooie start kunt maken voor het plannen van een trip door Brussel.

Standbeeld bij de Kapellekerk.

Bruegel en zijn Marollen

De perfecte manier om je Brussel-Bruegel bezoek te starten is met de stadswandeling Bruegel en zijn Marollen. Dit was de wijk waar Bruegel woonde en waar hij ook trouwde in de Onze-lieve-vrouw-ter-kapellekerk. Door het enthousiasme en de kennis van de gidsen raak je vliegensvlug wegwijs in het leven van Bruegel én de stad zelf. Een fantastisch begin dus, want hierdoor wordt alles dat je hierna gaat bezoeken nog véél leuker. Maar ook krijg je gelijk echt een beetje ‘feel’ voor de stad, en dat is iets dat als bezoeker niet eenvoudig zelf zo snel te bereiken is. Mooie bijkomstigheid; de gidsen zijn dol op hun stad en hebben dus allerlei goede insider tips te delen. Zo meldde onze gids; lunchen bij de Kapellekerk doe je bij Les Brigittines en voor de vermaarde Vlaamse bonbons moet je in Brussel echt bij Pierre Marcolini zijn! Hij had niet ongelijk.

Rons tip

Check vooraf altijd even op de website van Brussel of de door jou te bezoeken Bruegel attracties open zijn op de dag dat je komt. Veel is dagelijks te bezoeken, maar enkele plekken – zoals de Kapellekerk – zijn niet alle dagen open.

Eerbetoon aan Bruegel in de Kapellekerk.

Onze-lieve-vrouw-ter-kapellekerk

De prachtige Kapellekerk waar Breugel trouwde met de dochter van zijn leermeester Pieter Coecke staat in de wijk de Marollen. Ook werd hij in 1569 in deze kerk begraven. Je vindt zijn graf in een van de zijbeuken, rechts vanaf binnenkomst. Zijn vrouw Mayken werd er enkele jaren later eveneens begraven. Wat bijzonder is, is het werk van een andere Vlaamse grootheid dat het graf van Bruegel siert. Want Bruegel’s zoon Jan Brueghel (ja, hij voegde een h toe aan de naam), vroeg niemand minder dan zijn vriend en schilder Pieter Paul Rubens een passend eerbetoon te maken voor zijn vader. Het originele doek werd later verkocht aan het Rijksmuseum, maar een kopie plus gedenkplaat op deze plek verwijzen ingetogen naar Bruegels graf. Speciaal voor het Bruegel is er in ‘zijn’ kerk een speurtocht uitgezet: De grote ontsnapping. 10 personages, uit de beroemde doeken van Bruegel, zijn in de kerk verstopt en aan de hand van een prachtige kaart die je krijgt, kun je deze in de kerk opsporen. Nergens anders zijn de werken van Bruegel zo tastbaar.

Interieur van het Koninklijk Museum voor Schone kunsten.

Koninklijk Museum voor Schone kunsten

Van de Kapellekerk is het een heerlijk wandelingetje naar het museum KMSKB. Hier hangen meerdere van Bruegels meest iconische schilderijen. De val van de opstandige engelen, Winterlandschap met schaatsers, De val van Icarus en vogelknip en de Volkstelling te Bethlehem zijn waarschijnlijk de bekendste. Ook zijn hier in de tentoonstelling Bruegel. The Originals de werken van zijn zoons Pieter II en Jan te bewonderen, die als schilders onmiskenbaar in hun vaders voetsporen traden. Bijzonder om te zien, want door Pieters vroege dood kunnen zij hun vader nooit bewust hebben zien schilderen. Bruegel. The Originals is wel meer dan een simpele overzichtstentoonstelling. Op vele wijzen kun je je hier, vooral virtueel, meer inzicht krijgen in het oeuvre van Bruegel. Van immersieve video’s, virtuele tentoonstellingen en Google 360°-beleving tot familie parcours en individuele rondleidingen (zeker de moeite waard hebben wij gemerkt!), je kunt het zo gek nog niet bedenken. Wanneer je naar Brussel gaat voor een ouderwetse museale Bruegel-ervaring: zeker een must!

In de bibliotheek is de prentententoonstelling The World of Bruegel.

Koninklijke Bibliotheek

Maar ja, een must is zéker ook de prentententoonstelling The World of Bruegel in black and white in de bibliotheek KBR. Het is een kwestie van smaak uiteraard, maar zelf vond ik Bruegels prenten en tekeningen nog mooier en een intiemer inkijkje bieden dan zijn schilderijen. Ze stammen uit zijn Antwerpse periode, voordat hij doorbrak als schilder, en het lijkt alsof je de mens Pieter Bruegel veel persoonlijker ‘ontmoet’ in deze prenten. Dat is ten dele ook echt zo, want een deel van de tentoongestelde tekeningen zijn gemaakt tijdens zijn studiereis naar Italië of zijn voorstudies van grote werken. Bruegel was een echter meester in het prenten maken. Want waar Bruegel in Brussel dé schilder van de 16de eeuw was, speelden Bruegel en zijn uitgever, Hieronymus Cock, al eerder in die eeuw in Antwerpen een sleutelrol in de prenthandel. Vlaanderen vormde het epicentrum voor de productie van en de handel in prenten en de beste prenttekenaar was Bruegel. En dat is te zien in deze prachtige tentoonstelling.

De werken komen tot leven in het Dynastiepaleis.

Dynastiepaleis

De laatste tip is wat mij betreft de perfecte afsluiter van een dagje Bruegel in Brussel. Hier, in het hooggelegen Dynastiepaleis, komen kunst en eten namelijk heel fijn samen. Beiden volledig in het teken van Bruegel. Beyond Breugel, de ‘Virtual Reality experience’ die je hier op de bovenverdiepingen bezoekt is in mijn ogen fenomenaal gelukt. Nergens anders hebben de immersieve video’s en bewegende beelden zoveel meerwaarde als hier. Want al heb je hier immers geen originele werken hangen, juist hier ga je de wereld en werken van Bruegels pas echt begrijpen. Want je stapt er middenin! Zo is er een gigantische geanimeerde versie van De val der opstandige engelen, waarin de engelen en duivels je begeleiden van de hemel naar de mysterieuze en bevreemdende Breugeliaanse onderwereld. Het hoogtepunt wordt echter gevormd door een 360-graden projectie die je als het ware een extra figuur laat worden in de schilderijen en gravures van Bruegel. Je wandelt naast het leger van de Dulle Griet of vaart mee op een schip aan de voet van de toren van Babel. En terwijl de werken tot leven komen, vertelt Bruegel het verhaal van zijn leven en werk, zijn gedachten en angsten. Daarna kun je een lekker Bruegel-biertje drinken in het restaurant of iets smakelijks eten.

Rons tip

Ga je naar Brussel en wil je best wat plekken bezoeken, dan is een Brussels Card misschien wel een goed idee! Deze geeft je gratis toegang tot veel musea, plus kortingen op rondleidingen, restaurants, bars en shops. Ook kun je ervoor opteren een Brussels Card met Openbaar Vervoer of Hop-on hop-off bussen uit te breiden. Let wel op: niet alle speciale Bruegel exposities en wandelingen zijn inbegrepen. Check dit dus even, want het zou je zomaar geld kunnen besparen. Of gemak opleveren.