ChinaVan Rusland naar China: de zijderoute per luxe trein

De Zijderoute spreekt bij elke avonturier tot de verbeelding. Het roept beelden op van zwaarbeladen karavanen die de duizenden kilometers afleggen tussen Azië en Europa. De route ontstond in de Klassieke Oudheid en was tot ver in de middeleeuwen de belangrijkste verbinding tussen oost en west.

Van China naar Rusland

Startpunt was Xi’an, de zijde-hoofdstad van China. Romeinen waren dol op zijde, maar de Chinezen bewaarden hun geheim goed. Niemand wist hoe het werd gemaakt, dus elk stukje stof moest uit het verre oosten komen. Naar Rome ging dat via Byzantium, het huidige Istanbul, maar er was nog een route. Ook richting het noorden werd druk gehandeld, op de Zijderoute door het huidige Kazachstan, Turkmenistan en Oezbekistan naar Rusland. Opgejaagd door bruut Dzjengis Khan reisden handelaren per kameel van oase naar oase.

Golden Eagle Express is een luxe trein

Opjagen is er tijdens de treinreis niet bij. Integendeel. Reizen met de Golden Eagle Express is qua luxe ongeveer net zo ver verwijderd van een kamelenrit als Moskou van Peking. Hier heb je een coupé met eigen badkamer, de keuze uit twee restaurantrijtuigen en een barwagon die open is tot de laatste passagier het welletjes vindt. Het is de ontmoetingsplek voor de circa tachtig mensen uit allerlei werelddelen waarmee je de drie weken lang 11.000 kilometer door vijf landen reist.

Misschien zat Mao ooit in de barwagon...

Omgekeerde Zijderoute

De Zijderoute begon in China, maar de treinreis begint in Rusland. Terwijl de Russische toendra voorbij schiet blijkt dat dit eeuwenlang de enige manier was om luxe artikelen zoals zijde, maar ook diamanten, parels en porselein, naar Europa te vervoeren.

Over de grens in een luxe trein

Een grens overgaan neemt behoorlijk wat tijd in beslag. Rusland uit gaat heel officieel: iedereen moet persoonlijk zijn paspoort aan de douanier overhandigen. Kazachstan uit en Oezbekistan in lijkt meer op een drankgelach: de barwagon zit vol douanebeambten met een glas wodka in de ene en een stempel in de andere hand.

Rustpunt bij de woestijn: Khiva

Na een dag en een nacht kom je aan in Khiva, Oezbekistan. Deze oase was een belangrijk rustpunt, zo op de rand van de Karakum woestijn, en daardoor een drukbezochte handelsstad. De straatjes zijn smal, de blauw betegelde torens glanzen in de zon, de stadsmuur golft er elegant omheen. De drukte van toen heeft plaatsgemaakt voor een ontspannen sfeer, zelfs de verkopers achter de kraampjes vol slofjes, keramiek en bontmutsen maken zich niet druk.

Protserig Ashgabat

De Turkmeense hoofdstad Ashgabat is met stip de meest vreemde plaats die je ooit zult bezoeken. De straten zijn geplaveid met wit marmer, de Frans aandoende gebouwen zijn opgetrokken uit wit marmer en de lange rij fonteinen in de brede lanen... van wit marmer. Volstrekt nutteloos, want er woont niemand, maar de president is er nou eenmaal dol op. Overal staan gigantische gouden beelden van Turmenbashi – ‘Leider der Turkmenen’ – die van 1991 tot zijn dood in 2006 de baas was. In die tijd introduceerde hij het permanente presidentschap, werd zijn boek Ruchnama de nieuwe educatie en vernoemde hij steden, vliegvelden en straten naar zichzelf en zijn familieleden. Die dictatuur is nog altijd voelbaar. Ook in de huidige tijd.

Handelen op de Zijderoute

Merv ligt ook in Turkmenistan, maar is een volstrekt andere wereld dan het protserige Ashgabat. Nomadische volken uit de omgeving kwamen in Merv inkopen doen en handelden met de zijderoutekaravanen. Het was dan ook eeuwenlang het belangrijkste en drukste handelscentrum van de regio. De rivier verplaatste zich door de eeuwen heen en de stad verplaatste mee. Waar vroeger de oase was, is nu een woestijn vol ruïnes daterend van de 3e eeuw voor Christus tot de 12e eeuw daarna. In een fort uit de 6e eeuw zitten grote gaten, gemaakt door de katapulten van Dzjengis Khan die hier moordend en rovend rondtrok. 

Een echte handelsstad

Bhukara in Oezbekistan voelt nog echt als een handelsstad, met als enig verschil dat de kopers van dit moment de toeristen zijn. Hier bezoek je  moskeeën en Koranscholen, versierd met koepels, houtsnijwerk en beschilderde tegels. Samarkand, een andere prominente oase op de route, ligt 300 kilometer verderop. Een tocht van een week voor een kamelenkaravaan; de trein doet er vier uur over. Heerser Timoer deed in de 14e eeuw zijn best van Samarkand de mooiste stad ter wereld te maken. Veel van de gebouwen die je zult zien stammen uit die tijd en zijn met recht indrukwekkend. 

Wisselen van trein

Almaty ligt vlakbij de Chinese grens en dat zien je in de gelaatstrekken terug. Hier wordt van trein gewisseld. De Golden Eagle blijft bij de grens achter en in China ga je verder met de Shangri-La Express.

Een luxe trein ut China

Een nieuwe trein, een nieuwe wereld. Maar wel eentje met een verhaal. De Shangri-La Express is één van drie luxetreinen die worden gebruikt door de hoogste Chinese ambtenaren. Het zou dus maar zo kunnen dat niemand minder dan Mao ooit in de barwagon zat. Twee treinen moeten altijd paraat staan, de derde wordt speciaal voor deze gelegenheid een weekje uitgeleend. 

Een kruispunt op de Zijderoute

Buiten is het een laagland vol koeien, schapen en af en toe een kameel. We krijgen meer Chinese woestijn te zien. De poort bij Jiayuguan ligt middenin de Gobi woestijn en was een belangrijk kruispunt op de route. Chinese handelaren onderweg naar het westen en handelaren uit Centraal-Azië die naar het oosten reisden kwamen elkaar hier onvermijdelijk tegen. Nu is er geen mens te bekennen. 

Het einde van de Zijderoute

De volgende stop is Xi’an, de oorsprong van de Zijderoute, maar tegenwoordig vooral bekend vanwege het terracottaleger. De duizenden krijgers, paarden en strijdwagens van keramiek staan er na meer dan 2.000 jaar nog steeds heldhaftig bij. De reis van drie weken op de rails zit er bijna op. Een bijzondere reis die je iedereen zou gunnen. Maar wel de nodige investering vergt (zie kader).